Technika

W ramach unowocześniania swoich dóbr Ludwik Michał Pac obok angielskich i szkockich rolników sprowadził do Dowspudy, także rzemieślników różnych specjalności. Z pomocą angielskich i szkockich mechaników uruchomił w 1816 r. wytwórnię maszyn i urządzeń rolniczych trzecią na ziemiach polskich, po fabrykach Stanisława Zamoyskiego w Zwierzyńcu (1804/1805) i Antoniego Trębickiego w Łomnej (ok. 1811 r.). Wytwórnia w Dowspudzie usytuowana była w obrębie zabudowań dworskich. Wyposażona była w niewielką odlewnię, kuźnię przemysłową, stolarnię oraz warsztat bednarski. Załogę wytwórni stanowili początkowo przybyli rzemieślnicy ze swymi synami. Od 1817 r. zaczęli oni przyjmować do nauki zawodu miejscowych. Wszystkie produkowane w Dowspudzie maszyny były wzorowane na prototypach szkockich i angielskich, które to ówcześnie były najbardziej cenione. Szkoci zbudowali dwie wielkie młocarnie (w Dowspudzie i Mazurkach), jedna taka maszyna zastępowała pracę 16 ludzi młócących zboże cepami. Młocarnie te były zapewne od 1828 r. napędzane za pomocą turbiny Girarda. Poza tym rzemieślnicy brytyjscy w Dowspudzie wykonali kilka sieczkarni,plansze_starostwo4 osiem arf, maszynę do tarcia ziemniaków na paszę i na potrzeby gorzelni, sześć siewników rzędowych do rzepy i grochu. Wyprodukowano również spore ilości drobniejszych narzędzi rolniczych takich jak: żelazne pługi szkockie, kultywatory, brony, dwukołowe wozy szkockie, taczki i motyki. W latach 1816-1821 wykonano w dowspudzkiej wytwórni kompletne wyposażenie do browaru, gorzelni, krochmalni, olejarni, garbarni oraz bielarni płótna i lnu. Dla potrzeb gospodarstwa leśnego zbudowano ogromny tartak mechaniczny o 12 piłach, który mógł być poruszany kieratem bądź kołem wodnym. Z czasem wytwórnia Paca zaczęła produkować również maszyny i narzędzia na zamówienie okolicznych ziemian i bogatszych chłopów. Warto także podkreślić fakt, iż Pac wspierał finansowo w początkach działalności innego znanego reformatora społeczno-gospodarczego Karola hr. Brzostowskiego ze Sztabina.
Turbina Girarda: rodzaj turbiny wodnej o przepływie osiowym, wykorzystywana do wód o wysokich spadkach. Początkowo nazywana kołem hydraulicznym, później zaś nazwiskiem twórcy. Pierwsze dwa egzemplarze wyprodukowano i zamontowano w dobrach dowspudzkich gen. Ludwika Michała Paca w 1828 r. Historycy francuscy twierdzą jednak, że ten typ turbiny wynalazł inny francuski konstruktor Louis Dominique Girard w 1853 r.
Filip Henryk de Girard (1775-1845) – wynalazca francuski. Już w młodości zaprojektował turbinę do wykorzystania energii pływów morskich, później m in. kopiarkę rzeźb, kondensator elektryczny i lunetę achromatyczną. Opracował i praktycznie stosował nowe technologie produkcji mydła. Najważniejszym jego wynalazkiem było opracowanie maszyny do przędzenia lnu. W 1826 r. przyjął stanowisko naczelnego inżyniera górnictwa krajowego w Królestwie Polskim. Przy pomocy Girarda założono w Polsce pierwszą mechaniczną przędzalnię lnu w Marymoncie pod Warszawą (1831), a w 1833 r. parową tkalnię w Rudzie Guzowskiej, którą od 1834 r. (z chwila przeniesienia tam również przędzalni) zaczęto nazywać na cześć wynalazcy Żyrardowem. Girard pozostawał w stałym kontakcie z Ludwikiem Michałem Pacem. Współpracował z hrabią przy projektach dotyczących uruchomienia w dobrach dowspudzkich zakładów w włókienniczych oraz przy różnych przedsięwzięciach konstrukcyjnych m in. wyprodukowanie i instalacja turbiny wodnej (1828 r.). Przyjaźnił się również z Karolem Brzostowskim.

plansze_starostwo4 (3)

plansze_starostwo4 (2)

autor:  Marek Sidor