Ród Paców na Litwie

K.Z.Paco_testamento_istraukaDwie linie rodziny Paców Rodu herbu Gozdawa (podwójna Lilia) wpisały się w historię Jezna w latach 1633-1805. Pierwsza linia związana jest z wnukiem Dominika Paca (1515-1579) Stefanem Pacem, podkanclerzem litewskim (1587-1640) oraz jego synem kanclerzem wielkim litewskim Krzysztofem Zygmuntem Pacem (1621-1684).Krzysztof Zygmunt Pac swoje dobra Jezno zapisał dalekiemu wnukowi swojego kuzyna, Mikołajowi Andrzejowi Pacowi (zm. 1713 r.). Z Jeznem związane jest również życie i działalność jego syna, Konstantyna Antoniego (zm. ok. 1720 r.), wnuka Antoniego Michała (zm. 1774 r.), prawnuka Michała Paca (1754-1800) i praprawnuka Ludwika Michała Paca (1780- 1835) oraz STEPONAS_PACASinnych niewymienionych tutaj przedstawicieli rodziny Paców. Jezno i Dowspudę łączy nie tylko ostatni potomek rodziny Paców – Ludwik Michał, ale również Stefan i Krzysztof Zygmunt Pacowie, którzy wspólnie zarządzali Jeznem, Dowspudą i Janówką.
Stefan Pac przebywał i mieszkał na Litwie w latach 1633, 1634, 1635, 1639, 1640. W tych latach zajmował się również ważnymi sprawami w Jeznie. Przejął zbór kalwiński i przekształcił go w kościół, spisał testament na budowę nowego kościoła, zaczął budowę nowego murowanego pałacu.

Krzysztof Zygmunt Pac zgodnie z zapisem testamentu swojego ojca, Stefana Paca z roku 1640 w latach 1650-1670 wybudował kościół w Jeznie konsekrowany w 1670 roku. Był też fundatorem klasztoru w Pożajściu. Ukończył budowę pałacu w Jeznie. Pałac stylem architektonicznym był podobny do rezydencji rodu Radziwiłłów w Nieświeżu, który słynął z okazałości i przepychu.

P1130153 P1130154

 

W okresie panowania K.Z. Paca zostało uformowane hrabstwo pacowskie oraz areał dóbr Jeznieńskich. Na niektórych z tych ziem została wprowadzona opłata za najem – czynsz.
Rodzice, dziadkowie i pradziadkowie Ludwika Michała Paca przyczynili się do otrzymania przywileju organizowania targów i jarmarków, rekonstrukcji kościoła Jeznieńskiego, przeprowadzonej w latach 1678-1772, utworzenia w nim mauzoleum rodziny Paców, remontu pałacu oraz stałego wspierania materialnego klasztoru w Pożajściu.

 

Kaplica Paców w kościele Jeznieńskim
Kaplica Paców została urządzona w latach 1768-1772 podczas remontu kościoła. W mauzoleum Paców zostali pochowani, a w późniejszym okresie przeniesieni do podziemi kościoła, przedstawiciele rodziny Paców:

  1. Ignacy, syn Antoniego Michała i Teresy Paców, urodzony 31 lipca 1751 roku, żył pół roku
  2. Antoni Michał Pac, urodzony ok. 1710 roku, zmarł w lutym 1774 roku, pochowany 5 września.
  3. Teresa Barbara z Radziwiłłów, żona Paca, urodzona w 1714 roku, zmarła 9 grudnia 1780 roku, pochowana 31 grudnia.
  4. Małoletnia córka Michała Paca Konstancja, zmarła 1 lutego 1786 roku, pochowana 5 kwietnia.
  5. Antoni Michał Pac, syn Antoniego Michała i Teresy, urodzony 30 września 1754 roku, zmarł 29 stycznia 1800 roku, pochowany 2 lutego.
  6. Józefa Pacówna Wawrzecka, córka Antoniego Michała i Teresy, urodzona w 1743 roku, zmarła i została pochowana w 1798 roku.

Altaria kaplicy Pacowskiej

Nazwa altarii kaplicy Pacowskiej w księgach kościelnych z tego okresu brzmi „Pacogrobowska“. W roku 1754 żona Paca – Teresa Radziwiłłówna – sama ufundowała niniejszą altarię, w roku 1765 Antoni Pac zatwierdził fundację.
Antoni Michał Pac wsparł fundację kwotą dziesięciu tysięcy czerwonych złotych. „Ta kwota pochodziła z dóbr Jezno. Altarysta tej altarii w każdym tygodniu miał odprawiać trzy msze za zmarłych fundatorów kościoła“. Altaria działała do 1850 roku.

Biblioteka Dworu w Jeznie

W testamencie Antoniego Michała Paca sporządzonym 21 grudnia 1754 roku jest wzmianka o bibliotece, lecz nie wspomniano o wielkości zbioru. Przedstawiciele rodziny Paców zajmowali najważniejsze stanowiska administracyjne i posiadanie biblioteki było sprawą honoru i prestiżu. Historycy potwierdzają duże znaczenie biblioteki w Jeznie wśród innych bibliotek dworskich: Towiany, Kiejdany (Radziwiłłów), Daugieliszki (Platerów), Dziewałtów i Kielmy (Grużewskich), Jezno (Paców), Wojtkiszki i Nidoki (Kossakowskich), Niemież i Czerwony Dwór (Tyszkiewiczów), , Sałanty (Górskich) Retów (Ogińskich) Gorżdy (Rene).

Historyk Vytautas Kuzmickas